Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը ձգձգելու Բաքվի շարժառիթները՝ ըստ հայ քաղաքագետի
ՀՀ-Ադրբեջան պայմանագրի «գինը»
Հայաստանում և Ադրբեջանում տիրող ներքաղաքական իրավիճակը, ինչպես նաև արտաքին աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձություններն այս պահին հնարավոր են դարձնում հայ-ադրբեջանական խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումն ու կյանքի կոչումը։ Անվտանգային քաղաքականության հետազոտական կենտրոնի կայքում հրապարակված հոդվածում նման արձանագրում է արել քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանը։
«Դրա համար անհրաժեշտ է, որ ԵՄ աջակցությունը Հայաստանին, ԱՄՆ նոր ադմինիստրացիայի չեզոք ներգրավվածությունը գործընթացում՝ իբրև պայմանագրի երաշխավոր, շտապ ավելանան»,- գրել է նա։
Քոչինյանի դիտարկմամբ՝ խոսքը 4 տարուց ավելի բանակցված մեծ փաստաթղթի, այլ ոչ թե շրջանակային համաձայնագրի մասին է։ Այն «մինիմիզացնելու փորձերն», ըստ նրա, անազնիվ են։
Շեշտում է՝ ներկա պահին համաձայնագրի ստորագրմանն ու Հարավային Կովկասում խաղաղության հաստատմանը խոչընդոտում են միայն «պաշտոնական Բաքվի անզիջողականությունը, անտրամաբանական պահանջները, լրացուցիչ կալորիաների ակնկալիքն ու հրապարակային թշնամական հռետորաբանությունը»։։
Ստորև ներկայացնում են քաղաքագետի հոդվածի կարևորագույն դրվագները
- «Բաքուն պատրաստ չէ փաստաթուղթ ստորագրել և կաշկանդել ինքն իրեն»․ կարծիքներ Երևանից
- «ՀՀ-ն պետք է դիմի ԱՄՆ-ին և խնդրի դառնալ խաղաղության պայմանագրի երաշխավոր»․ կարծիք
- «Նրանց միակ մեղքը հայ լինելն է»․ Եվրախորհրդարանը կոչ է անում ազատ արձակել հայ գերիներին
ՀՀ Սահմանադրության հարցը երբևէ չի եղել բանակցությունների առարկա
«Այն պահին, երբ բոլոր կողմերից հնչում են առաջընթացի վերաբերյալ շուտափույթ որոշում կայացնելու և ձեռք բերված հաջողությունն ամրագրելու կոչեր, Ադրբեջանը հանկարծ հայտարարում է համաձայնագիրը ստորագրելու 2 նախապայմանների և հայկական կողմից կրակոցների մասին։
Երբևէ ՀՀ սահմանադրության հարցը չի եղել երկկողմ բանակցությունների առարկա, այո, դրա մասին Ադրբեջանում հնչել են հայտարարություններ, բայց Հայաստանում վաղուց այլևս սովոր են Ադրբեջանում հնչող տարօրինակ հայտարարություններին օրինակ՝ ՀՀ ԶՈՒ զենքը և զինամթերքը վաճառողին հետ վերադարձնելու վերաբերյալ։
Ավելին՝ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի որոշումը սահմանազատման կարգավորումների վերաբերյալ վերացնում է տարածքային պահանջների վերաբերյալ բոլոր «հարցերը»։ Երկրի Սահմանադրության փոփոխության գործընթացը, որն օրակարգային էր դեռևս 2020 թվականի պատերազմից առաջ ու շարունակում է այդպիսին լինել մինչ օրս, իր հերթին Հայաստանի ներքին գործն է, իսկ Ադրբեջանի՝ այս գործընթացին միջամտելու փորձերը միայն բացասական հետևանքներ են առաջացնում։
Ինչ վերաբերվում է Ադրբեջանի՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման վերաբերյալ մեկ այլ պահանջի, մի փոքր տարօրինակ է անգամ խոսակցությունն այս թեմայով, քանի որ Հայաստանն ընդունել է սա՝ ամենաբարձր մակարդակով հայտարարելով, որ համաձայնագրի ստորագրումից հետո կամ նույնիսկ միաժամանակ պատրաստ է համատեղ այդ հարցով դիմել ԵԱՀԿ-ին։
Բացի այդ, զուտ մեթոդաբանորեն, խաղաղության համաձայնագրի տեքստում որոշ կարևոր պահանջներ չներառել, դրանց շուրջ չբանակցել, հետո հարցը այնպես ներկայացնել, որ խաղաղության համաձայնագիրը կստորագրվի միայն այն դեպքում, երբ կատարվեն դրա տեքստում չներառված երկու պահանջներ/կետեր, անհեթեթ է»։
Խաղաղության գործընթացի հիմնական արտաքին վտանգը գալիս է ՌԴ-ից
«Ռուսաստանից ԱԳՆ մակարդակով ևս հնչեցին աջակցության խոսքեր՝ միաժամանակ հիշեցնելով 2021-2022 թթ․-ի հայ-ռուս-ադրբեջանական եռակողմ պայմանավորվածությունները։ Ակնհայտ է, որ Ռուսաստանը շահագրգռված չէ առանց իր գործուն մասնակցության որևէ հայ-ադրբեջանական զարգացմամբ կամ առավել ևս հարատև կարգավորմամբ։
Ընդհանրապես ներվրացական կոնֆլիկտները և հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտը հանդիսանում են Ռուսաստանի գաղութային կառավարման հիմնական գործիքները Հարավային Կովկասում։ Եվ խաղաղության գործընթացին ուղղված հիմնական արտաքին վտանգը գալիս է հենց ՌԴ-ից [․․․]։
Միացյալ Նահանգները թերևս միակ պետություն է, որն ի վիճակի կլինի հակազդել Կովկասում Ռուսաստանի հնարավոր գործողություններին՝ ուղղված հայ-ադրբեջանական կարգավորման վիժեցմանը»։
Բաքուն չի ուզում կորցնել ՀՀ նկատմամբ ազդեցության լծակները
«Ադրբեջանական կողմի համար անսպասելի էր համաձայնագրի վերջին երկու կետերի վերաբերյալ Հայաստանի համաձայնությունը։ Հետևաբար, փորձ է արվում գտնել այլ պատճառներ՝ համաձայնագրի ստորագրումն ու վավերացումը հնարավորինս հետաձգելու համար, քանի որ Բաքվում նպատակահարմար չեն գտնում շտապել։ Նման վարքագծի մի քանի պատճառներ կան։
Առաջին հերթին, Ադրբեջանը հետաքրքրված չէ խաղաղության հաստատման արդյունքում կորցնել պատերազմի արդյունքում ՀՀ նկատմամբ ձեռք բերած հոգեբանական առավելությունը, ուժի կամ ուժի սպառնալիքի ազդեցության մեխանիզմները։
Օրինակ՝ կրակոցների մասին հայտարարությունների միջոցով Ադրբեջանը կարողացավ ՀՀ հասարակությունում ձևավորել «լայնածավալ ռազմական գործողությունների մոտալուտ սպառնալիքի» վերաբերյալ դիսկուրս, քանի որ նախորդ տարիներին նման հայտարարություններին հետևել են Ադրբեջանի կողմից ռազմական գործողություններ։
Ադրբեջանի իշխանությունները փորձում են նաև կառավարել միջազգային հանրության, սեփական և ՀՀ հասարակության սպասումները՝ համաձայնության հասնելու ընդհանուր լավատեսական ազդեցությունը նվազեցնելու միջոցով։
Այս կերպ Ալիևը փորձում է ձևավորել հնարավորություններ՝ համաձայնագրի հնարավոր կնքումից և իրականացման մեկնարկից հետո ևս հոգեբանական ազդեցության լծակները պահպանելու համար»։
Ադրբեջանում կարծում են՝ ժամանակն աշխատում է իրենց օգտին
«Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումն ու իրականացումը ձգձգելու մեկ այլ շարժառիթ է Ադրբեջանի իշխանությունների ենթադրությունը, թե ժամանակն աշխատում է իրենց օգտին։ Հետևաբար, կարիք չկա շտապել, քանի որ ինչ-որ ժամանակ անց հնարավոր կլինի ստանալ ավելին։
Մասնավորապես՝ ռուս-ուկրաինական պատերազմի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունները կարծիքներ են գեներացնում, թե Ռուսաստանը կարող է մոտ ապագայում «ազատվել» Ուկրաինայի հետ ունեցած խնդիրներից և ուշադրությունը բևեռել Հարավային Կովկասի վրա։ Բաքվում կարծում են, թե այդ դեպքում իրենք՝ որպես տարածաշրջանային սուբհեգեմոն պետություն, լավագույն հնարավորություններն ունեն սեփական շահերի առավել մեծ զանգված իրացնելու։
Այս տրամաբանության առնվազն մեկ նպատակ ակնհայտ է՝ ստանալ ՀՀ Սյունիքի մարզով անցնող արտատարածքային ճանապարհ՝ ռուսական հատուկ ծառայությունների վերահսկողությամբ։
Բաքվի համար խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը ձգձգելու ևս մեկ շարժառիթ է ներքին քաղաքականությունը։ Ալիևի ռեժիմը տարիներ շարունակ ամրապնդել է իր իշխանությունը՝ Հայաստանը որպես արտաքին թշնամի ներկայացնելու, իր հասարակությանը հայատյացության օրակարգի շուրջ հավաքագրելու միջոցով։
Համաձայնագրի ստորագրումն Ադրբեջանի իշխանություններին զրկում է ներքին քաղաքական դաշտում իրենց հիմնական գործիքակազմից։
Հաշվի առնելով այդ երկրում մարդու իրավունքների և ազատությունների ոլորտում ողբալի վիճակը, որի վերաբերյալ բազմաթիվ իրավապաշտպան կազմակերպություններ տասնյակ հայտարարություններ են ընդունել, արտաքին թշնամու օրակարգի սպառումը կարող է իրական վտանգներ առաջացնել իշխող ավտորիտար ռեժիմի համար»։
Իր ստորագրության համար Ադրբեջանը պատրաստ է աճուրդ հայտարարել
«Այս պահին ամենաէական պատճառն [փաստաթղթի չստորագրման] այն է, որ Ադրբեջանում չեն համարում, թե այս պահին կնքված խաղաղության համաձայնագիրը կողմերին բերում է հավասար օգուտներ։
Ադրբեջանի հետ կնքված խաղաղության համաձայնագիրը Հայաստանի համար նշանակում է կարգավորում Թուրքիայի հետ, ավելի արդյունավետ համագործակցություն Արևմուտքի ու, առաջին հերթին, Եվրոպայի հետ (Թուրքիայի տարածքով), նվազ ռուսական ազդեցություն և բնականոն զարգացում։ Ադրբեջանի համար շոշափելի փոփոխություններ առնվազն այս պահին չեն նկատվում։
Հենց սա պետք է հասկանալ կարդալով ադրբեջանցի կառավարամերձ փորձագետների հետևյալ տողերը՝ «․․․սա այն դեպքում, երբ հազվադեպ քննարկվող և հաճախ անտեսված «խաղաղության հավասար դիվիդենտների» հարցը դառնում է տեղին: Այլապես, պարզ չէ, թե որքանով կամ ինչ կշահի Ադրբեջանը «անհապաղ» խաղաղությունից․․․»։
Այսպիսով, Ադրբեջանում կարծես թե ունեն ակնկալիքներ, որ կամ Հայաստանը կամ խաղաղությամբ հետաքրքրված այլ կողմեր այդ խաղաղության դիմաց ինչ-ինչ լրացուցիչ կալորիաներ կառաջարկեն (օրինակ՝ ԱՄՆ-ի կողմից Ադրբեջանում գոյություն ունեցող ռեժիմի որոշակի անվտանգության երաշխիքներ՝ Պարսից ծոցի երկրների ռեժիմների նմանությամբ)։
Այս նպատակով Ադրբեջանը խաղաղության համաձայնագրի տակ իր ստորագրության համար պատրաստ է աճուրդ հայտարարել։ Եվ երբ այդ գինը համարվի բավարար, Սահմանադրության [ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության] ու մնացած մտացածին պահանջները մոռացության կմատնվեն։ Եվ հակառակը` եթե այդ գինը չհամարվի բավարար, առաջ կքաշվեն նորանոր անտրամաբանական պահանջներ»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
ՀՀ-Ադրբեջան պայմանագրի «գինը»
